Peer Gynt

In de zoektocht naar Noorse meesterwerken naast Honger van Knut Hamsun stellen wij kort Peer Gynt, misschien bekender door Edvard Grieg zijn muziek, dan door het toneelstuk. Peer Gynt werd in 1867 geschreven door Henrik Ibsen. Samen met de door Edvard Grieg geschreven toneelmuziek voor de première, is het toneelstuk beroemd geworden. In opdracht van de Noorse regering had Ibsen een rondreis gemaakt door de Ronde Bergen om daar verhalen van het volk op te tekenen. In het dorp Vinstra schreef Ibsen de avonturen van de historische Peer Gynt uit de mond van de bergbewoners. Later schreef Ibsen aan de hand van zijn aantekeningen het toneelstuk.

Het hoofdthema van het verhaal van is de, al dan niet opzettelijke, verwarring van leugen en waarheid door Peer. In het begin van het stuk wordt hij als een opschepperige, onbezorgde leugenaar voorgesteld. Een ontwapenende sympathieke kwajongen. Als tegenkant is er de gewetenloze egoïst die zich vormt en ontwikkelt in zijn fantasiewereld, maar ook daarbuiten aanwezig raakt. Al in de eerste dialoog van het stuk noemt Aase, Peers moeder, hem een leugenaar, waarop Peer zegt: "Het is de waarheid." Hiervoor heeft Peer een lange monoloog met een steeds sterker verhaal over zijn belevenissen in de bergen. Leugen, liefde, dromen, uitbuiting, bedrog, … volgen elkaar in snel tempo op doorheen de drie levensfases van Peer Gynt die in het toneelstuk naar voor komen. Een greep uit de tweede levensfase van Peer: hij is inmiddels in de zestig jaar oud en een rijk handelsman. Hij handelt schaamteloos in alles wat geld opbrengt, maar vooral in slaven. De slavernij komt in een slecht daglicht en Peer stapt moeiteloos over op bijbels, heiligenbeelden en wat dies meer zij. In Marokko, op het strand, omgeeft hij zich met internationale handelaren. Terwijl hij bezig is zich steeds meer te verrijken komt hij uiteindelijk in Egypte in het gekkenhuis. Zijn handelsmakkers is hij kwijt, hij heeft een oorlog verloren en in het gekkenhuis komt hij langzaam tot het inzicht dat hij terug wil naar zijn geboorteland. Op de terugweg vergaat zijn schip en om zichzelf te redden laat hij een ander verdrinken. Het slot van het toneelstuk is legendarisch en gaat uit van een metafoor die later nog veel gebruikt wordt: Peer vindt een ui en hij besluit dat hij die ui is. Om de kern van zichzelf te vinden pelt hij steeds een laagje van de ui, maar de ui blijkt alleen uit laagjes te bestaan en geen kern te hebben.

Naast Edvard Grieg componeerde ook Harald Sæverud en Alfred Schnittke muziek bij Peer Gynt; Sæveruds compositie werd geschreven voor de moderne enscenering van Hans Jacob Nilsen uit 1947-1948. Alfred Schnittke schreef muziek voor een balletversie.

voor het volledige werk van Ibsen en de uitvoering van Grieg, klik hier: bibliotheek sint-niklaas